C2E–NIEUWSBRI​EF

"Een basiliek herken je omdat er een soort rood-gele parasol op het altaar staat"

Deel 1  Mijn Pokemon Go – Langs 7 kathedralen en 25 basilieken in Nederland

Op 11 juni j.l. liep ik zomaar even naar binnen bij reisboekhandel Pied á Terre aan de Overtoom in Amsterdam. Als ik in de buurt ben, ga ik er altijd even naar deze prachtig gesorteerde winkel. Deze keer liep ik tegen het net uitgegeven boek ‘Alle kathedralen en basilieken van Nederland’ aan. Geschreven door arts/ bouwkundige Hugo Kolstee. Ik had ooit bedacht dat ik wel Santiago wilde lopen. Maar ik las ‘Ik ben er even niet’ van de Duitse Hape Kerkling, een geweldig boek, maar ik had al snel inde gaten dat bedwantsen en hostels niets voor mij waren. Geef mij maar ‘n 4 sterren tocht. Toen ik thuis was gekomen en het overzicht van kathedralen en basilieken uit het boek van Kolsteeg bekeek, was mijn besluit snel genomen. Deze 25 basilieken en 7 kathedralen ga ik in 1 jaar tijd bezoeken, te beginnen per direct. Dit wordt mijn Pokemon Go, dit wordt mijn Santiago. Hugo Kolsteeg heeft achterin zijn boek ruimte gemaakt voor het plaatsen van stempels van de diverse basilieken en kathedralen. Toen mijn man uit Santiago terugkwam, had hij zo’n heroïsche volle stempelkaart vanuit allerlei denkbare locaties. Dat was jaloersmakend, maar nu kon ik ook mijn eigen stempels gaan halen. Maar het is ook Pokemon Go, want er zitten locaties in dit boek waar ik nog nooit van gehoord heb. Natuurlijk ken ik de St. Jan in Den Bosch, maar Oudenbosch of Odilienberg? En en ook al ben ik keurig R.K. opgevoed, ik weet niet wat het verschil is tussen een kathedraal en een basiliek? Een kathedraal blijkt een bisschopsstad te zijn. Een kerk wordt basiliek door een soort pauselijke benoeming. Een basiliek herken je omdat er binnen een soort rood-gele parasol op het op het altaar staat.

Inmiddels heb ik één kathedraal bezocht (de nieuwe St. Bavo in Haarlem) en vier  basilieken. De eerste basiliek was het makkelijkst; de St. Nicholaas kerk in Amsterdam. Maar de eerste teleurstelling kwam ook al direct. Niks stempel aanwezig, die moet ik gaan halen via de pastorie die alleen op bepaalde tijden open is. De nieuwe St Bavo in Haarlem was prachtig en had ook een prachtige stempel, want het bleek een Santiago vertrekpunt te zijn. Bij de St Nicolaas basiliek in IJsselstein was een stempel niet makkelijk voorhanden. Na wat omzwervingen kreeg ik via een vriendelijke parochie vrijwilliger een poststempel van de basiliek. De St Jan in Laren deed ik aan na een dag wandelen als onderdeel van de Larense wandelvierdaagse. In de basiliek was men bezig bloemstukken voor de grote processie die zondag daarop voor te bereiden en de vrijwilligers daar wisten niets van een stempel. Indrukwekkend waren allerlei vaandels die al klaar stonden in de basiliek voor deze St. Jans processie. Op 20 juli j.l. was ik met mijn man bij 34 C in Oudenbosch in Brabant, tegen de Zeeuwse grens. Het leek wel een fata morgana; in de hitte aankomen rijdend zagen wij twee op de St Pieter gelijkende koepels opdoemen. In de hitte schitterde de basiliek, een kleinere versie van de St Pieter in Rome. Ongelofelijk wat je hier aantreft in dit kleine stadje. Mijn man en ik gingen samen langs de werveltrap naar boven en het zicht van uit de koepel in de kerk is adembenemend.Toen door naar het gewelf waar een kleine, goed gesorteerde winkel is. Ik kocht een zwarte Madonna.

Waar vind je die tenslotte!? En je moet toch een beetje ‘spenden’ om zoiets moois in stand te houden. Vervolgens nog een rondgang door de kerk aan de hand van Kolstee’s deskundige boek. Mijn man was intussen al naar de horeca aan de overkant gevlucht.

Ik keek nog bij een zeer mooie, kleine tentoonstelling over de 7 werken van barmhartigheid (o.a. zieken en gevangenen bezoeken) en werd daar aangesproken door een vriendelijke vrijwilliger. ‘Wilt u soms door de heilige deur de kerk binnen treden’? Hoe zat dat ook weer met die heilige deur? Paus Fransiscus heeft 2016 tot een heilig jaar uitgeroepen met als thema barmhartigheid. Speciaal in 2016 heeft de Sint Pieter in Rome een heilige deur geopend maar er zijn ook enkele ‘lokale’’ deuren, waaronder die van Oudenbosch, als heilige deur aangewezen. Die kans heb ik natuurlijk met beide handen aangegrepen! De poorten werden voor mij geopend, de hitte stroomde met mij naar binnen toen ik opnieuw de basiliek betrad. Mijn dag kon niet meer stuk, ik hoef niet meer naar Rome!

Mijn man was al gevlucht naar het tegenover gelegen Tivoli (aan het Jezuitenplein!).

Ook hier Italiaanse sferen. Daarna nog naar de tweede koepel gegaan van Saint Louis. Minder groot, maar prachtig gelegen aan plein met wit gepleisterde huizen en een klaterende fontein. De bewoners van Oudenbosch mogen wel blij zijn met de bouw-pastoor voor wie ooit the sky the limit was.

Zoals gezegd, dit is mijn Santiago vanwege de stempels, maar het is ook mijn Pokemon Go. Ik vond het geweldig om uiteenlopende lokaties als Oudenbosch of IJsselstein te ontdekken. Je hoeft geen R.K. te zijn of te zijn geweest om de schoonheid van deze gebouwen te zien. Ik las dat Alexander Pechthold (D66) en Gert- Jan Segers (Christenunie) de handen ineen willen slaan om kerkelijk erfgoed te bewaren. Geheel mee eens, en daarom roep ik bezoekers ook op een bijdrage á raison van in ieder geval twee á drie cappuccino’s achter te laten bij een bezoek aan deze schoonheden.

Wat betreft het vervolg; op weg naar ons vakantie adres staat komende week Limburg op het programma. Eén kathedraal en vier basilieken.

Het wordt hard werken deze zomer!

Deel II  Limburg, dierbaar oord

Dit is de titel van een boek van Bertus Aafjes. Ik las het ooit en vond het toen heel herkenbaar. Opnieuw was Limburg voor een paar dagen een dierbaar oord. Het is de zomer van 2016 en het is voor een paar dagen prachtig, zomers weer (later werd een het een van de koudste zomers ever…). Wij zijn op weg naar Parijs en we zouden op de heenweg wel ‘even’ de basilieken en kathedralen van Limburg doen, want ik probeer de 25 basilieken en 7 kathedralen, zoals door Hugo Kolstee beschreven, in een jaar tijd te bezoeken. We zouden beginnen in Roermond bij de Christoffelkathedraal en aansluitend naar de basiliek van Odilienberg gaan. De ‘rest’ konden we dan vanuit Maastricht doen. In totaal zou ik dan alle zeven locaties in Limburg zoals door Hugo in zijn boek beschreven, hebben bezocht. Maar het liep anders, zoals op elke pelgrims- of, zo je wilt, levenstocht de dingen anders lopen. Onze vakantie begonnen we in Eijsden aan de Maas, vlakbij Maastricht. De eerste basiliek in Limburg werd daardoor niet die van Roermond maar de Sint Almerga basiliek van Susteren. Van Sint Almerga had ik nog nooit gehoord. De basiliek was een beetje verscholen in een woonwijk aan een nieuw verbouwd plein. Alleen het voorportaal van de basiliek was open. Op het nabijgelegen kerkhof kwamen wij de pastoor tegen die gehaast was omdat hij ‘een doop moest doen’, maar ik mocht een stempel komen halen in de sacristie. Mij bekroop het gevoel; moet ik dit

wel schrijven over deze tocht. Stel dat anderen dit (inderdaad) als een soort Pokemon go gaan zien en als een idioot achter stempels gaan jagen, die achter in het boek van Kolstee geplaatst kunnen worden. Wat schiet een drukke pastoor in Susteren daar mee op?

Het brengt geen enkele extra kerkganger, waarschijnlijk

laten velen geen bijdrage voor onderhoud achter, dus geeft het niet alleen maar overlast? Onze tocht werd hierna voortgezet naar de basiliek van Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart in Sittard. Deze basiliek vond ik ontroerend mooi. Hugo beschreef al dat er vele ‘wens tegels’ in de basiliek zijn aangebracht. Dat maakte het bijzonder, maar ook het feit dat deze basiliek zo klein is, althans vergeleken met vele andere basilieken. Het was daarom een warme deken. Een zeer aardige

vrijwilliger hier haalde desgevraagd al spoedig een stempelkussen boven water. En hier dacht ik; toch

goed dat ik een stempel vraag. De man zat er maar in een bankje terwijl velen de kerk in en uit liepen. Zo was er tenminste nog een praatje. Toen ik aangaf dat ik op zoek wat naar het leeuw- beeldje dat herinnerde aan de binnenkomst van een leeuw in de kerk tijdens een volle processie-mis (zie Hugo’s boek) vertelde hij dat in zijn dorp een 92 jarige man woonde die ten tijde van het binnenlopen van de Leeuw bij de St Rosa mis, misdienaar was. Als ik nog iets fanatieker was geweest, was ik die man gaan bezoeken. Het is een prachtig verhaal hoe de circusleeuw tijdens een mis naar binnenliep, maar niemand verwondde. Was dat niet een wonder!? De leeuw was overigens binnengelopen in de naast gelegen Michielskerk, waar ook het beeldje naast de ingang is aangebracht. In Sittard liggen de goede dingen vlakbij elkaar. Naast de prachtige kerken is een markt met vele cafés en restaurants. Een koele Chardonnay doorbrak even de warme deken.

Deel III  Maastricht, geeft een heilig graf kracht? En welke dode heilige werkt het best?

Op maandagochtend zou ik naar de mis in de Sint Servaes basiliek gaan, want alleen op maandag is er aansluitend aan deze korte mis een processie naar het graf van Sint Servaas. Merkwaardig genoeg was ik nooit in deze basiliek geweest, terwijl ik toch vaak in Maastricht was. Misschien omdat deze kerk voor mijn gevoel met de rug naar het Vrijthof staat. Er is een entree aan de linkerzijde van het Vrijthof, maar de echte entree bleek aan het Sint Pieter Plein, aan de rechterzijde vanaf het Vrijthof bezien. Daar was ik nooit geweest. Vanuit de dag kapel die via deze entree te bereiken is, was er een eenvoudige mis onder leiding van een redelijk jonge pastoor. Na de mis ging men onder het zingen van een eenvoudig, Maastrichts lied naar de tombe van Servaes.‘O Sint Servatius, beschermer van Maastricht. Bewaar in dit gewest, het heil door u gesticht. Ik vond het ontroerend mooi. Is het niet geweldig een eigen, lokale heilige met lied te hebben die het beste voor de regio Maastricht wil!? Temeer als je bedenkt dat een dag later in een onschuldig dorp in Frankrijk een 86 jarige priester werd vermoord. Is het niet simpelweg zo, dat een ieder de rust, ‘het heil’ in zijn gewest bewaard wil zien?!

Bij het graf van de heilige Servatius werden de intenties van Compostella gangers, eerder achtergelaten in de kerk, neergelegd. Van het bezoek aan de Sint Servaas had ik hoge verwachtingen. Want ik had niet alleen over de Sint Servaas gelezen in het boek van Hugo Kolstee, maar Susan Smit (populair journalist voor o.a. Happiness) had ook over deze kerk geschreven in haar boek ‘100 spirituele plekken die je gezien moet hebben’

Voorts kwam de Sint Servaas ook voor in een boek van Sietze van der Tuin over het bestaan van leylijnenen leycentra.

Volgens Van der Tuin zou de reliek houdende sleutel in de schatkamer van de Servaas een ley energie straling hebben. Misschien waren mijn verwachtingen te hoog gespannen? Want los van deze mooie gang naar het graf van de heilige, raakte de imposante Servaas basiliek mij toch niet in het bijzonder. De Sint Servaas heeft overigens prachtige kunstschatten die via de museum entree te zien zijn. Via deze (betaalde) entree komt men normaliter ook de Servaas in. Ik vind het overigens logisch dat je iets moet betalen, de basiliek zal toch onderhouden moeten worden.

Een stempel kreeg ik vanuit het naastgelegen pastoriehuis (alleen open tussen 10:00-12:30) en

de stempel van Sint Servaas kwam op z’n kop in het boek. ‘Ach, Petrus hebben ze ook op z’n kopopgehangen’ lachte de vrijwilligster mij toe. Is dit niet symbolisch voor Maastricht; de stad waar tijdens de carnaval alles op z’n kop staat. Waarom dan ook niet deze voortvarende heilige.

Bij Maastricht hoort ook nog de Onze Lieve vrouwe basiliek met de Sterre der Zee . Deze kerk staat in het boek van Hugo Kolstee bij de kathedralen, maar het is eigenlijk geen echte kathedraal. De bisschop van Roermond is titulair ook bisschop voor Maastricht en dat maakt deze kerk een kathedrale basiliek maar dan zonder bisschop. Even bezocht ik ‘volledigheidshalve’ de Sterre der Zee, zoals altijd beeldschoon, maar een beetje overlopen door vele dagjesmensen. Voor deze kerk staat in Hugo’s boek geen stempel mogelijkheid. Aansluitend fietsten wij naar Meerssen naar de basiliek van het Heilig Sacrament. Daar was niemand aanwezig en de kerk oogde wat somber. Er hing een bordje dat bezoekers verzocht werden met respect de kerk te betreden en niet hun etenswaren daar te nuttigen. Ja, er zijn weliswaar houten banken in een kerk, maar dat zijn natuurlijk geen picknicktafels

van de benzinepomp. En wederom dacht is, ‘moet ik dit wel schrijven’? Wat voor goeds komt er uit het toeristisch basiliek bezoek? Ik raakte in de basiliek uiteindelijk in gesprek met een dame die ooit even non was geweest. Zij wees ons op een mooi fietspad naar Sint Gerlach/ Houthem en adviseerde vooral het kerkje daar te bezoeken. Daar aangekomen was er de grootste verassing van de dag. Geen basiliek, maar een beeldschoon, licht kerkje, met prachtige fresco’s. Bovendien enorm vriendelijke en behulpzame vrijwilligers. Vanuit de kerk kun je ongeveer rechtsreeks lopen naar het idyllische terras

van het restaurant van Chateau St Gerlach. Wij zagen dat er op het zelfde terrein een refugio (slaapplek) uitsluitend voor Santiago gangers was, voor ongeveer 6 euro per nacht. Een refugio betekent dat er ook een stempel is…..die kon gehaald worden bij de receptie van het vijfsterren hotel Sint Gerlach. Mooi een vijfsterren hotel en een bargain slaapplek voor pelgrims ongeveer naast elkaar. Hotelier Camille Oosterweghel, geboren in Houthem heeft hier fantastisch werk verricht. Het geheel van kerk, refugio en vijfsterrenhotel omgeven door een prachtige tuin is geweldig. Houthem is geen basiliek, maar heeft in de kerk een graf van een heilige; StGerlachus. Wat mij betreft is deze kerk basiliekwaardig. Misschien moet er eens iemand (Camille?) een briefje naar Rome schrijven voor een speciaal verzoek.

Als een graf van een heilige een plaats met een bijzonder soort energie is, dan was het voor mij op deze dag toch Gerlachus en niet Servatius. De wereld op z’n kop dus; niet de koninklijke allure van de basiliek van Servaas in Maastricht, maar de eenvoudige kerk in Houthem. Het gaat mij om de ontroering, en die was daar het sterkst. Ik sluit Limburg nu voorlopig af met mijn top 3; - De basiliek van Sittard- de Sint Gerlachus kerk van Houthem, een basiliek in wording wat mij betreft, - en een bezoek aan het Graf van Sint Servaas in Maastricht. Susan Smit, die ik hiervoor al noemde, geeft aan dat vele kerken of bedevaartoorden een speciale energie kunnen hebben. Zij adviseert de reiziger rust en de tijd te nemen voor een bezoek en te kunnen ervaren wat een plek ‘doet’. Dan moet het natuurlijk geen Pokémon- achtige stempeljacht worden. Ik neem dus ook maar even rust en zal Roermond en Odiliënberg deze ronde overslaan. Zoals al gezegd; een (pelgrims)tocht loopt meestal anders…

Deel IV  Zomer in Zeeland

Toen ik begon aan de tocht langs kathedralen en basilieken in Nederland, zag ik dat er 1 basiliek in Zeeland was, in Hulst. Ik vroeg met destijds af hoe

ik dat zou gaan doen, want er leek ook geen combi te maken met iets in de buurt. Maar daarin had ik mij gelukkig vergist, want ik had op 30 augustus jl. een afspraak in Terneuzen. Gelukkig was het mooi weer, het Openbaar vervoer verliep voorspoedig, maar het was een hele tocht vanaf Amsterdam.

Vanaf Terneuzen ging ik met de bus verder naar Hulst. Dat ging met een gangetje van ongeveer 30 km per uur, want op de (land)weg naar Hulst waren allemaal sluisjes aangebracht om hardrijders te ontmoedigen. Goeie help. Met dit mooie weer had ik die 30 km beter op de fiets kunnen doen!

Eigszins doorreisd, kwam ik aan in Hulst. Een prachtig vestingstadje met een mooie Willibrord basiliek. Grappig waren de ruim bemeten parkeerplaatsen opzij van der kerk, waarvan één voor de koster. Goed zo, ere wie ere toe komt. De basiliek was deels afgesloten, het Librije deel

waar onder andere een prachtige piëta staat, was niet geopend. Maar dat maakte niet uit, er bleef genoeg over om te zien. De kerk oogde bovendien

zeer levendig. Overal hing tekst en uitleg; van het katholieke geloof, van de geschiedenis van de kerk en van de belangrijkste kunstwerken. In andere delen van de kerk was veel te vinden over het jaar van barmhartigheid. Ergens trof ik tekst en uitleg over de aardse en de geestelijke werken van barmhartigheid. Weer wat geleerd, want deze geestelijke werken kende ik niet. Ik legde mezelf langs de lat van de zeven geestelijke werken van barmhartigheid:

Mooi, want dat doe ik graag. Alle slingerende fietsers en vuilnis weggooiende toeristen spreek ik graag even vermanend toe. Zou dat eronder vallen?

2. De onwetenden onderrichten

Check, daar ben ik druk mee bezig (of beledig ik nu de lezer?).

3. Bidden voor overleden en levenden

Ja, ook dat doe ik beslist. Met en zonder kaarsen.

4. Goede raad geven

Dat doe ik graag en veel.

5. Bedroefden troosten

Ja hoor. Kom maar hier, ik geef graag knuffels.

6. Onrecht geduldig dragen

Mmmm .....tja dat moet beter.

7. Beledigingen vergeven

Ook dat is duidelijk een work in progress.

Zouden kinderen dit tegenwoordig op school leren? Met of zonder een religieus predicaat, zijn dit tochhele goede menselijke lessen. Ze kunnen misschien wat hedendaagser geformuleerd worden, maar in de kern zijn het goede leefregels. Net als de aardse werken van barmhartigheid (hongerigen voeden, naakten kleden, vreemdelingen opvangen e.d.).Buiten gekomen, werd in Hulst ‘Zomer in Zeeland’ gevierd. Alle terrassen zaten stampvol. Een stempel had ik misschien kunnen krijgen in het parochiehuis, maar dat was alleen op enkele dagen ’s ochtends geopend. Teruglopend naar de bushalte, liep ik bij een speelgoedwinkel tegen een levensgroot bord ‘Pokemon Go, Powerrr inside’ aan. 

Ook al was de terugreis met de bus van Hulst naar Terneuzen weer tergend langzaam, ik had inmiddels wat POWERRR INSIDE opgedaan en kon er weer even tegen.

Deel V  Een jonge held, de geest van Herman Finkers en een haverzak; op basilieken-tocht in hetoosten van Nederland

De septembermaand blijft maar mooi, ook als ik begin september met mijn broer Peter, theoloog die in het oosten des lands woont, afreis naar Tubbergen en Oldenzaal. In Tubbergen is het net vakantie, door de zon, de gezellige markt pal voor de deur van de kerk en de terrassen om de hoek. Door al het felle zonlicht oogt de kerk bij binnenkomst aanvankelijk wat donker en somber. Maar dat komt wellicht door de taferelen in glas-in-lood. De apocalyptische ruiters die afgebeeld zijn in enkele ramen zijn niet echt van de ‘goed- nieuws-show’. Zij vertellen over honger, oorlog en andere ellende.

Maar Tubbergen mag zich rijk rekenen met een unieke collectie ramen, zeer deskundig gemaakt. Maar liefst vijf generaties van de familie Nicolas hebben aan deze ramen gewerkt. Terecht dus dat achterin de kerk een soort kleine tentoonstelling te vinden is over deze bijzondere familie die ook internationaal echt vermaard is. Ik heb geluk met mijn stempeljacht, want de Diaken van de kerk komt net binnen lopen, gevolgd door een camera man van TV Oost die hem ging interviewen. De stempel is snel gehaald en geplaatst.

De echte held van de Pancratius basiliek is natuurlijk de 14 jarige Pancratius. Hij werd op jonge leeftijd christen. Hij leefde rond 300 na Christus. In het toenmalige Romeinse rijk werd hij geacht de Romeinse Goden en niet de Christelijke Goden te eren. Dat weigerde hij. Omdat hij uit een gegoede gfamilie kwam, probeerde men hem nog wel een soort ‘omweg’ aan te bieden, maar dat weigerde hij ook en dat moest hij met de dood bekopen. Pancratius was dus bepaald geen ijskonijn. Hij is wel een van de vier IJsheiligen… pas na zijn gedenkdag in het voorjaar mogen bepaalde plantjes in de grond want de nachtvorst wordt dan geacht voorbij te zijn.

Wij lopen nog wat rond en gaan vervolgens de hitte weer in en rusten bij het naast de kerk gelegen terras. In een van mijn vorige blogs schreef ik al dat ik een deel van de reis makkelijk op de fiets had kunnen doen. Zo was het vandaag in feite ook tussen Tubbergen en Oldenzaal. Het was prachtig fietsweer, en qua afstand ook prima te doen.

In Oldenzaal staat een zeer oude, bijna Italiaans aandoende kerk. De rust daalde over ons neer bij binnenkomst, wellicht ook door de prachtige muziek die werd gespeeld en de hartelijke vrijwilligers die ons een lijst met bezienswaardigheden van de kerk overhandigden. De stempel lag paraat, dus dat was een makkie. De uitleg van de lijst was zeer goed en de bekende zilveren buste van Plechelmus was bijzonder. Herman Finkers wordt hier op handen gedragen, want hij heeft een actieve bijdrage in het (voort)bestaan van deze basiliek.

Heel mooi was ook doopvont naast de preekstoel achter in de kerk. Een bijzondere plek. Later las ik dat volgens Chris Zoet bij de preekstoel een leycentrum is waar wel 10 leylijnen op uitkomen. Een soort ‘oplaadpunt’ van energie.

Wij verlaten de Plechelmus basiliek in ieder geval opgeladen en hebben (daardoor?) nog energie voor een laatste basiliek; die van Raalte. Wat een enorme kerk voor toch een relatief kleine stad! Mijn broer vertelt dat de versieringen van het oogstfeest Stoppelhaene net zijn opgeruimd. Hij wijst op een paneel in een zij- altaar waarop een soort parabel van een biddende ezel wordt afgebeeld. Het betreft een, zo zou je kunnen zeggen, weddenschap tussen Sint Antonius in het bezit van een monstrans met hostie en een heidense Karthaar in het bezit van de ezel. ‘Geef de ezel drie dagen geen eten en kijk waar hij voor kiest; voor de Heer (de monstrans) of de haverzak’. U ziet ‘m al aankomen: de ezel knielt na drie dagen vasten neer voor de de monstrans van Antonius en laat de haverzak links liggen. De stempel verkregen wij in het naastgelegen parochie kantoor. Het was een drukke dag geweest met veel indrukken.

De winnaar van de dag was beslist de Plechelmus basiliek in Oldenzaal. Kwam het door het ‘oplaadpunt’, het zilveren beeld van Plechelmus of door de energie van Herman Finkers die hier rondwaart?!

We zullen het niet weten, maar wij waren inmiddels wel toe aan een gevulde haverzak (en een koud biertje).

Christina Dullaert

zomer 016

Addendum

"Een basiliek herken je omdat er binnen een soort rood-gele parasol op het op het altaar staat"

Een rood-gele parasol ➜ conopeum

De  'rood-gele parasol' waar Christina met recht over spreekt is een conopeum.

Een conopeum, soms ook aangeduid als baldakijn, of met het Italiaanse woord ombrellino, is een soort halfdichtgeklapte parasol die samen met een tintinnabulum (ereschel) wordt geschonken aan kerken die tot 'basilica minor' (basiliek) zijn verheven.

Het conopeum behoorde aanvankelijk bij de pauselijke insignia en diende ook een praktisch doel: het beschermen van de Heilige Vader tegen zonneschijn. Een lid van de Pauselijke Huishouding hield, indien nodig, het conopeum boven het hoofd van de paus.

Het conopeum is uitgevoerd in de kleuren rood en goud. Tot de negentiende eeuw de kleuren van de Heilige Stoel.

Het conopeum speelt ook een rol tijdens een sedisvacatie (de toestand dat de zetel van een bisschop door overlijden niet bezet is).

De 'parasol' wordt dan afgebeeld boven het symbool van de petrinische macht: twee met elkaar gekruiste sleutels. 

Tintinnabulum

Een tintinnabulum (Latijn voor 'bel' en vermoedelijk ontleend aan een onomatopee) was in de Romeinse oudheid een specifiek soort –vaak fallisch–beeld waaraan allemaal kleine bellen waren bevestigd. Deze beelden werden ergens op het erf geplaatst. De door de wind rinkelende bellen zouden kwade geesten verjagen. Vermoedelijk werd het tintinnabulum, maar dan vanzelfsprekend zonder fallische connotaties, al gebruikt in de vroege kerk. Het gebruik om een bel aan een draagstok te verbinden stamt uit de middeleeuwen. Dergelijke draagbare bellen werden gebruikt tijdens pontificale processies en wel om de komst van de paus aan te kondigen. Het pauselijke tintinnabulum was meestal voorzien van een tiara en het pauselijk wapen.

Conopeum en tintinnabulum staan in een basiliek aan weerszijde van het hoogaltaar.  Vaak is  op de standaard van de bel het wapen van de basiliek of de patroonheilige van de kerk afgebeeld. Conopeum en tintinnabulum worden ook altijd meegedragen in processies die vanuit een basiliek worden gehouden.

Antoon Reijnders

Founder & Owner of Cycle2Explore